Tuyến yên đóng vai trò sản xuất ra những hormone nội tiết quan trọng,giúp điều hòa các quá trình phát triển của cơ thể, chẳng hạn như tăng trưởng và sinh sản. Vì nhiều nguyên nhân, chức năng của tuyến yên bị rối loạn ,dẫn tới thiếu hụt các hormone,gây nên những bệnh lí ,điển hình là bệnh học lùn tuyến yên.
Bệnh lùn tuyến yên là gì?
Bệnh lùn tuyến yên (Hypopituitarism) là bệnh lí xảy ra do thiếu hụt hormon tăng trường – GH (Growth hormon) ,từ thùy trước tuyến yên. Hormone tăng trưởng (GH) giúp điều khiển tăng trưởng mô xương và duy trì sự cân bằng thích hợp của các cơ và mô mỡ. Do đó,nếu thiếu hụt khiến cho người bệnh chậm phát triển về tăng trưởng,thể chất … Tuy nhiên bệnh không gây ảnh hưởng đến sự phát triển về tinh thần và trí tụê.
Nguyên nhân gây bệnh lùn tuyến yên có thể do di truyền,do cơ thể không mẫn cảm với hormone GH, do chấn thương,nhiễm khuẩn,u mạch máu,do các bệnh ở vùng dưới đồi…khiến chức năng tuyến yên bị suy,có thể ảnh hưởng cả tới các tuyến sinh dục,tuyến giáp,tuyến thượng thận…
Bệnh lùn tuyến yên rất dễ nhầm lẫn với các bệnh lí lùn do suy chức năng tuyến giáp,do loạn dưỡng sụn,do bệnh Langdon-Down, hội chứng Turner…Do đó,cần theo dõi các triệu chứng điển hình và tiến hành các xét nghiệm quan trọng để chẩn đoán phân biệt.
Các đặc điểm lâm sàng điển hình giúp nhận định về bệnh lùn tuyến yên.
Bệnh lùn tuyến yên sẽ có các đặc điểm lâm sàng như sau:
– Cân nặng, chiều cao lúc đẻ trong giới hạn bình thường hoặc thấp hơn, sau 1 tuổi bắt đầu chậm lớn cả chiều cao và cân nặng. Tuy nhiên tỷ lệ toàn thân lại cân đối, giữa thân và tứ chi bé nhỏ.
– Có thể thấy đầu trẻ bé (microcephaly) ,hay gặp ở trẻ trai, là một dấu hiệu quan trọng có thể chẩn đoán sơ bộ. Bộ mặt có hình dáng đặc biệt như đầu tròn, mặt ngắn, rộng chiều ngang, trán đo, mũi ngãy hình yên ngựa, mũi bé, học mũi rộng, mắt hơi lồi, hàm dưới và cằm kém phát triển, răng mọc chậm và thường mọc chen nhau, cổ ngắn, thanh quản bé, tiếng nói giọng cao âm cho đến cả sau tuổi dậy thì.
– Bộ phận sinh dục kém phát triển về độ dài,kể cả khi ở tuổi trưởng thành. Không mọc râu, không có lông ở người và bộ phận sinh dục, tóc thưa mỏng.Phát triển sinh dục rất chậm hoặc không bao giờ dậy thì.
– Hay xuất hiện triệu chứng hạ đường huyết, đặc biệt khi đói.Nếu có u tuyến yên sẽ xuất hiện: đau đầu, nôn, rối loạn thị lực, đái nhiều, tổn thương thần kinh sọ não, co giật,…
– Trí tuệ và tâm lí phát triển hoàn toàn bình thường,nhưng người bệnh thường bẽn lẽn, nhút nhát hơn,khó hòa nhập do tự ti,mặc cảm về ngoại hình.
Điều trị bệnh lùn tuyến yên có khó không?
Để điều trị lùn tuyến yên cần phối hợp nhiều phương pháp:
-Điều trị đặc hiệu bằng thuốc:
+Điều trị đặc hiệu bằng hormon tăng trưởng càng sớm càng tốt,bằng liều GH 0,025 – 0,035 mg/kg/ngày, tiêm dưới da 6 tối/tuần.
+Nếu có thiểu năng giáp sẽ cho thêm thyroxin như trong suy giáp.Nếu có thiểu năng thượng thận cho thêm hydrocortison từ 10 – 15mg/m2/ngày.
+Có thể cho testosteron 25mg/mỗi tháng tiêp bắp 1 lần từ 1 – 3 tháng để phát triển dương vật .
-Dinh dưỡng:Người bệnh cần được ăn các thức ăn giàu chất đạm như thịt,cá ,trứng,sữa và các loại rau xanh,sinh tố hoa quả.
Bệnh lùn tuyến yên cần nên phát hiện và điều trị càng sớm càng tốt,giúp người bệnh tránh khỏi mặc cảm,tự ti sau này. Cha mẹ cũng cần theo dõi ,tầm soát các dấu hiệu điển hình của bệnh, cũng như bên cạnh,động viên con trẻ hòa nhập với xã hội xung quanh.
