Khi gặp bà, ấn tượng đầu tiên chính là một khuôn mặt sử dụng corticoid: chân và tay teo nhỏ, bụng và mặt phì ra. Tôi chưa vội hỏi han về kết quả chụp phim cộng hưởng từ (MRI) mà tập trung vào tìm hiểu câu chuyện tại sao bà ấy lại có hình dáng như vậy.
Cách đây một tháng, tôi được một giáo sư về cột sống gửi cho một bệnh nhân nữ 78 tuổi sau khi chụp MRI cột sống với chẩn đoán xẹp đốt sống do loãng xương nặng. Lý do vị giáo sư này gửi cho tôi là để đánh giá mức độ xẹp gãy đốt sống do loãng xương và hướng điều trị thuốc. Tôi đã nhận lời khám.
Khi gặp bà, ấn tượng đầu tiên chính là một khuôn mặt sử dụng corticoid: chân và tay teo nhỏ, bụng và mặt phì ra. Tôi chưa vội hỏi han về kết quả chụp phim cộng hưởng từ (MRI) mà tập trung vào tìm hiểu câu chuyện tại sao bà ấy lại có hình dáng như vậy.
Câu chuyện được hé lộ khi bà ấy thú thật: một năm nay bà ấy thường xuyên bị viêm loét miệng do Herpes. Tình trạng này tái diễn nhiều lần và bà ấy phải sử dụng thuốc corticoid mới giảm được triệu chứng. Nhưng càng ngày thuốc càng tỏ ra không có tác dụng và bà ấy phải dùng tăng liều dần. Vậy là đã rõ, đây là tình trạng loãng xương thứ phát do sử dụng liều cao và kéo dài thuốc corticoid, bà ấy đã tự mua và dùng thuốc không kê đơn
Sau khi đánh giá lại mức độ xẹp loãng đốt sống bằng phương pháp DXA (Dual Energy X-ray Absorptiometry) cột sống thẳng và nghiêng, tôi đã chẩn đoán được mức độ mất chất xương và hủy xương của bà lên đến từ 40-54% ở ba đốt sống L1, L2, L3 với T-score giao động từ -5 đến -6. Chúng ta đều biết tốc độ hủy xương trong loãng xương thứ phát do thuốc corticoid là rất nhanh.
Tôi thông báo lại với người nhà và tiến hành đánh giá các biến chứng của thuốc corticoid lên thận, thượng thận, tim mạch và các cơ quan khác cho bệnh nhân. Kết quả thật đáng tiếc, bà ấy đã bị suy thận giai đoạn IV, các buồng tim bắt đầu dày và giãn và giảm chức năng kèm theo hở các van tim, các xét nghiệm hormone cho thấy đã có tình trạng phụ thuộc corticoid của tuyến thượng thận, nội soi dạ dày còn cho thấy một tình trạng loét lan tỏa trên niêm mạc.
Tôi buồn bã thông báo với người nhà: bà ấy không còn chỉ định điều trị thuốc tác động lên chuyển hóa xương nữa, lúc này chỉ có cách bảo tồn chống gãy tiếp và xem xét việc can thiệp bơm xi măng nhân tạo vào cột sống để tạo độ vững. Sau đó tôi chuyển bệnh nhân cho chuyên khoa nội tiết và chuyên khoa thận tiết niệu điều trị tiếp.
Câu chuyện sẽ được quên đi nếu như không có hôm nay, tôi gặp một đồng nghiệp và được kể về một người quen. Sau khi nghe mô tả diễn biến bệnh ban đầu, tôi sực nhớ ra bà, và khi đưa ra một số chi tiết, tôi và đồng nghiệp đã khẳng định, bà ấy chính là người quen của đồng nghiệp tôi. Nhưng một điều đáng buồn trong câu chuyện đã được hé lộ. Thì ra bà ấy có quan hệ họ hàng gần với đồng nghiệp tôi.
Cách đây hơn một năm bà ấy đã bắt đầu bị như vậy (Herpes miệng) và đồng nghiệp tôi kê đơn cho sử dụng các thuốc súc miệng họng rồi dặn phải kiên trì vì dễ tái phát. Vài ba lần tái phát, bà ấy liền đi ra hiệu thuốc và hỏi người bán thuốc: “tôi bị loét miệng mãi không khỏi, chị có thuốc gì uống khỏi được không?” Vậy là từ đó, bà ấy bắt đầu quá trình hủy hoại cơ thể bằng thuốc corticoid.
Ngày mùng 4 tết Giáp Ngọ, bạn tôi đến chơi thì bà đã mắng mỏ trước mặt rất nhiều người, rằng “Mày là bác sĩ mà mày không có trách nhiệm! Quá kém! Tao ra cửa hàng thuốc tự mua tao cũng khỏi, không cần đến mày.” Những lời lẽ chua chát ấy khiến cho bạn tôi im lặng không biết nói gì. Nhưng thật đáng tiếc, chỉ mãi về sau bạn tôi mới biết đó là một loại thuốc corticoid.
Thực ra, corticoid không phải là thuốc độc, vì trong nhiều trường hợp, sử dụng đúng cách sẽ có tác dụng chống viêm hiệu quả. Tuy nhiên, mua và bán thuốc không kê đơn của bác sĩ hiện nay rất phổ biến và được thực hiện bởi các bạn dược sĩ trung cấp. Giảm triệu chứng không có nghĩa là hết bệnh và tái phát cũng không đồng nghĩa với điều trị thất bại.
Thuốc corticoid chỉ có tác dụng làm giảm các triệu chứng và sử dụng nó là cả một nghệ thuật của sự cặn kẽ và hiểu biết nhằm tránh tối đa các biến chứng của thuốc. Ngược lại, có rất nhiều bệnh tiến triển tự nhiên bằng các đợt tái phát mà không thể có thuốc nào ngăn chặn được ngay lập tức. Quá trình điều trị các bệnh này đòi hỏi sự kiên trì và nhẫn nại.
Vậy là nhờ có một bạn dược sĩ trung cấp nào đó, đứng ở quầy bán thuốc, nghe thấy bà ấy mô tả triệu chứng liền bán cho bà loại thuốc không kê đơn này một cách thiếu trách nhiệm, mà đến ngày hôm nay, chúng tôi – các bác sĩ ở nhiều chuyên khoa khác nhau – đã phải bó tay ngồi nhìn bệnh nhân ngày một nặng dần.
Mọi vấn đề về sức khỏe, vui lòng gọi đến tổng đài 19006237 để nhận được sự tư vấn trực tiếp từ các chuyên gia.
