Nguyên nhân gây tăng men tụy

Nhiều trường hợp bệnh nhân không mắc viêm tụy hay những bệnh lý về tuyến tụy, nhưng men tụy vẫn tăng cao. Vậy những nguyên nhân nào có thể gây tăng men tụy? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết dưới đây.

Bác sĩ Lê Huyền Trang

Chỉ số của men tụy rất quan trọng trong việc đánh giá chính xác tình trạng bệnh lý của cơ thể. Men tụy tăng cao hay gặp nhất trong bệnh lý viêm tụy ,đặc biệt cao trong viêm tụy cấp có hoại tử.

Chức năng của tuyến tụy và các loại men tuyến tụy

Tuyến tụy (còn gọi là lá mía) nằm sâu trong ổ bụng đảm nhận hai chức năng quan trọng:

Chức năng nội tiết:

Tụy sản xuất và tiết vào trong máu nhiều nội tiết tố như Isulin, glucagon …Isulin giúp các tế bào cơ thể dùng được glucose biến đổi năng lượng.

Thiếu hụt isulin trong máu sẽ gây nên bệnh lý tiểu đường. Tuyến tụy sản xuất glucagon – hormon làm tăng mức đường trong máu, tăng cường phân giải glycogen thành glucose.

Chức năng ngoại tiết:

Tụy sản xuất và bài tiết các dịch tụy chứa các men tiêu hóa (enzym tiêu hóa), một số men được dẫn qua ống chảy vào tá tràng, đoạn đầu của ruột non, chung với ống mật từ gan qua, để giúp tiêu hoá các thức ăn đến từ dạ dày.

Các loại men tụy đảm nhận chức năng của tuyến tụy giúp tiêu hóa thức ăn chứa lipid, protein và glucid thông qua các men (enzym) của tuyến tụy.

Men (enzyme) của tuyến tụy có khoảng 22 loại: 15 loại protease, 5-6 loại amylase, lipase và phospholipase. Trong đó:

• Men Lipase và Phospholipase, cùng với mật do gan sản xuất, giúp cho ruột tiêu  hoá các chất mỡ, làm cho chúng thành những hạt nhỏ hơn dễ hấp thụ.
• Men Protease giúp cho ruột tiêu hoá các protein.
• Men Amylase giúp tiêu hoá các chất tinh bột , biến chúng thành những phân tử đường nhỏ hơn, giản dị hơn, để ruột có thể hấp thụ được vào máu và đem đi đến các bộ phận dùng làm nguồn năng lượng. Tuyến nước bọt cũng sản xuất nhiều amylase (S-type isoamylase), có thể phân biệt được với amylase tùy tạng (P type isoamylase).

Các nguyên nhân bệnh lý có thể gây tăng men tụy

Đối với các xét nghiệm men tuyến tụy, trên thực tế thường tập trung vào xét nghiệm amylase gốc tụy trong huyết thanh và nước tiểu.

Đối với bệnh lý từ tuyến tụy gây tăng men amylase gốc tụy thường gặp ở viêm tụy cấp và mạn, tắc nghẽn ống tụy hoặc ung thư tuyến tụy. Tuy nhiên, trong những bệnh nhân bị viêm tụy mãn tính, có thể mức amylase vẫn bình thường.

Ngược lại, một người có mức amylase cao mãn tính thường lại do một nguyên nhân ngoài tuyến tụy.

Amylase gốc tụy (P-type amylase) tăng cao còn có thể do nhiều nguyên nhân khác ngoài viêm tụy như:

• Bệnh đường mật: sỏi ống mật chủ, viêm túi mật cấp…
• Chấn thương tuyến tụy do tai nạn, đánh vào vùng tùy tạng, hay nội soi với ống soi đi ngược vào ống mật và tùy tạng .
• Thận suy, gan suy là giảm cơ chế biến dưỡng hủy amylase
• Bệnh đường ruột như tắc nghẽn ruột… làm amylase trong lòng ruột hấp thụ vào máu nhiều hơn.
• Bệnh lý ung thư, thai ngoài tử cung ,suy giảm  miễn dịch HIV…
• Ngộ độc rượu cấp.

Mặc dù kết quả xét nghiệm cho thấy men tụy tăng cao, tuy nhiên nếu bệnh nhân không có các biểu hiện triệu chứng bất thường, cũng như các xét nghiệm cận lâm sàng khác như siêu âm, CT, MRI…bình thường thì người bệnh cũng không nên lo lắng quá.

Tuy nhiên, khi thấy men tuyến tụy tăng cao, mọi người cần chú ý đến việc ăn uống, tuyệt đối không sử dụng rượu bia, chất kích thích, tập thể dục điều độ và theo dõi định kì sức khỏe,tránh biến chứng xấu.