Nhiễm HIV – Căn bệnh thế kỉ và chưa có thuốc điều trị đặc hiệu. Điều trị hiện nay vẫn là các loại thuốc kháng virus (ARV),làm ức chế sự nhân lên của Virus, giúp kéo dài cuộc sống cho bênh nhân.Tuy nhiên, đa số các bệnh nhân khi được điều trị bằng ARV đều gặp phải một số tác dụng phụ từ nhẹ đến nặng gây nên tâm lí lo lắng. Hiểu biết về các tác dụng phụ cũng như cách khắc phục sẽ giúp cho bệnh nhân yên tâm hơn và tuân thủ điều trị.
Khi dùng thuốc, bệnh nhân có thể gặp một số tác dụng phụ sau:
1. Buồn nôn và nôn:
Rất hay gặp.Để hạn chế tác dụng phụ này,cho bệnh nhân dùng thuốc trong bữa ăn. Tuy nhiên Indinavir(IDV) và Didanosine(ddI) không nên dùng trong bữa ăn vì ảnh hưởng tới hấp thu và chuyển hoá thuốc.Trương hợp,buồn nôn và nôn nặng hơn có thể uống thuốc chống nôn trước 30 phút.
2. Tiêu chảy:
Khi bị tiêu chảy cần bù nước điện giải đầy đủ bằng đường uống (oresol) hoặc đường truyền nếu nặng. Có thể phải dùng các thuốc chống tiêu chảy để hạn chế tiêu chảy tạm thời.
3. Đau đầu, mệt mỏi:
Tùy theo tình trạng men gan và mức độ đau,có thể dùng thuốc giảm đau Pacetamol.
4. Đau bụng, khó chịu ở bụng:
Cần theo dõi kỹ, nếu đau liên tục cần tới cơ sở y tế nơi cấp thuốc để được hướng dẫn thêm, thậm chí phải thay thế thuốc khác hoặc đổi phác đồ.
5. Nổi ban đỏ, ngứa:
Nhẹ thì có biểu hiện ban đỏ rải rác, ngứa… hết khi điều trị bằng kháng histamin; nhưng cũng có thể bị dị ứng nặng như hội chứng Stevens Johnson, Lyell có thể đe dọa tính mạng (có thể gặp khi dùng các thuốc: EFV, NVP ). Khi bị dị ứng thuốc nặng cần ngừng thuốc ngay và điều trị tích cực tại các trung tâm y tế có đủ điều kiện.
6. Rối loạn giấc ngủ, ác mộng:
Hay gặp biểu hiện này khi dùng các thuốc sau: EFV, 3TC. Nên dùng vào buổi tối, trước khi đi ngủ. Các triệu chứng này thường không kéo dài. Có thể dùng các loại thuốc an thần, thuốc hỗ trợ để ngủ tốt hơn.
7. Bệnh lý thần kinh ngoại vi:
Biểu hiện rối loạn cảm giác ngoại vi,tê bì chủ yếu đầu chi, đi lại khó khăn.Cần dùng vitamin B liều cao, nếu nặng phải thay thế thuốc.
8. Viêm tụy:
Gặp khi dùng ddI, d4T. Cần dừng ngay thuốc và thay bằng ZDV.
Phân bố lại mỡ: Biểu hiện tăng tích tụ mỡ ở ngực, bụng, lưng, gáy; teo mô mỡ ở cánh tay, cẳng chân, mông, má.
9. Độc cho gan:
NVP, EFV, ZDV và thuốc ức chế proteases rất độc với gan, gây huỷ hoại tế bào gan, tăng men gan. Cần ngừng thuốc nếu có tăng men gan gấp 5 lần bình thường.
10. Độc với thần kinh trung ương:
Biểu hiện lẫn lộn, rối loạn tâm thần, trầm cảm thường xảy ra khi dùng EFV. Cần dừng và thay thế thuốc khi bệnh nhân có vấn đề về tâm thần, thần kinh.
Vì những tác dụng phụ hay gặp trên đây, nên chỉ định điều trị ARV cần thông qua Bác sĩ chuyên khoa và xét nghiệm cơ bản trước điều trị và xét nghiệm theo dõi điều trị. Đặc biệt là xét nghiệm chức năng gan, thận.
