Vàng da là triệu chứng thường gặp ở trẻ sơ sinh, xảy ra ở 9% số trẻ đủ tháng. Ở trẻ sinh non, tỷ lệ vàng da là 30%. Vàng da sinh lý không nguy hiểm, thường tự mất sau một thời gian ngắn, còn vàng da bệnh lý có thể gây tử vong nếu không được điều trị kịp thời.
1. Vàng da sơ sinh là gì?
– Sau sinh 2-3 ngày bạn có thể phát hiện thấy bé bị vàng da, hiện tượng trên được gọi là vàng da sơ sinh.
– Vàng da thường gặp ở khoảng 60% trẻ sơ sinh đủ tháng khỏe mạnh. Với những trẻ non tháng, cân nặng thấp hoặc có bệnh lý sau sinh như khó thở nhiễm trùng thì vàng da còn gặp với tỉ lệ cao hơn.
– Đa số những trường hợp vàng da sẽ tự khỏi tuy nhiên nếu bị vàng da nhiều thì cần phải được điều trị.
– Nếu em bé có bilirubin (là chất gây vàng da) trong máu cao thì cần điều trị bằng cách chiếu đèn (bé được chiếu đèn toàn thân với cường độ ánh sáng mạnh). Vàng da nặng có thể gây nguy hiểm nhưng chỉ khi nồng độ bilirubin trong máu tăng lên đến mức rất cao mới gây ra biến chứng cho trẻ.
2. Nguyên nhân của vàng da sơ sinh?
Khi nồng độ bilirubin trong máu tăng sẽ xuất hiện vàng da. Bilirubin trong máu trẻ sơ sinh tăng vì:
– Hồng cầu là những tế bào được hình thành và bị phá hủy liên tục trong cơ thể. Đặc biệt là ở trẻ sơ sinh thì hồng cầu bị vỡ rất nhiều. Khi hồng cầu bị vỡ sẽ giải phóng ra hemoglobin, sau đó chất này sẽ được chuyển hóa trong cơ thể và tạo thành bilirubin.
– Trước khi sinh bilirubin được đưa ra khỏi cơ thể bé qua đường rau thai để sang máu mẹ.
– Sau khi sinh thì bé phải tự đào thải bilirubin qua gan. Do lượng bilirubin được hình thành trong giai đoạn sơ sinh rất nhiều trong khi khả năng đào thải của gan vẫn còn hạn chế dẫn đến hiện tượng vàng da sơ sinh. Sau vài ngày khả năng thải bilirubin của gan tốt lên và vàng da sẽ giảm dần.
3. Làm thế nào để phát hiện vàng da?
Chứng vàng da rất dễ nhận biết bằng mắt thường ở nơi có đủ ánh sáng. Vì vậy, hàng ngày, các bà mẹ cần quan sát màu da toàn thân của trẻ ở nơi sáng. Trong trường hợp khó nhận biết (da trẻ đỏ hồng hoặc đen), nên ấn nhẹ ngón tay cái lên da trẻ trong vài giây, sau đó buông ra; nếu trẻ bị vàng da, nơi ấn ngón tay sẽ có màu vàng rõ rệt. Khi trẻ có biểu hiện nghi là vàng da, cần đưa đến bác sĩ để kiểm tra.
Vàng da được chia thành 2 mức độ:
– Nhẹ: da hơi vàng ở mặt, thân mình; trẻ vẫn bú tốt; hoặc vàng da xuất hiện muộn, sau ngày thứ 3.
– Nặng: da vàng sậm, lan xuống tay, chân; trẻ bú kém, bỏ bú; hoặc vàng da xuất hiện sớm, trong vòng 1-2 ngày sau sinh. Những trẻ sinh non, nhiễm trùng, sinh ngạt dễ bị vàng da nặng.
4. Làm gì khi trẻ bị vàng da?
Đối với trường hợp nhẹ, có thể điều trị tại nhà bằng cách tắm nắng. Đặt trẻ gần cửa sổ, nơi có ánh nắng dịu của mặt trời (vào khoảng 8-8h30 mỗi sáng, lúc trời không quá nóng hay quá lạnh). Cho trẻ bú nhiều lần trong ngày vì sữa mẹ giúp đào thải nhanh chất bilirubin qua đường tiêu hóa. Cần theo dõi diễn tiến của chứng vàng da mỗi ngày trong vòng 7-10 ngày sau sinh.
Trẻ bị vàng da nặng cần được nhập viện ngay để được điều trị tích cực bằng các phương pháp sau:
– Chiếu đèn: ánh sáng của đèn biến bilirubin thành chất không độc và được thải nhanh ra khỏi cơ thể qua đường tiêu hóa, đường tiểu.
– Thay máu: lấy bớt chất bilirubin ra khỏi cơ thể một cách nhanh chóng.
5. Lúc nào cần đưa trẻ đến bệnh viện?
Hãy đưa ngay trẻ đến cơ sở y tế khi có một trong các dấu hiệu sau:
– Bú ít hơn một nửa so với bình thường.
– Vàng da lan đến tay chân.
– Vàng da xuất hiện trong 1-2 ngày sau sinh.
– Vàng da kéo dài trên 15 ngày.
S&T
